Ό στάρετς αγωνιζόταν επίμονα κατά της τσιγγουνιάς και της απληστίας, της άσυμπάθειας προς τον πλησίον, για την άκαρπη συσσώρευση του πλούτου. Έλεγε ότι τέτοιοι άνθρωποι, πού ζουν μόνο για την δική τους Ικανοποίηση, πού δεν θέλουν να σκέφτονται τούς φτωχούς αδελφούς τους, είναι όμοιοι με τον άπληστο πλούσιο του Ευαγγελίου. Ό στάρετς καλούσε τούς ανθρώπους πού είχαν πλούτο να βοηθούν τούς φτωχούς, ακλουθώντας τα λόγια του αποστόλου: «Οι έχοντες ως μη έχοντες και οι μη έχοντες ως έχοντες». Με τον παράδειγμα της φύσεως αποκάλυπτε την αμοιβαία σχέση των δημιουργημάτων του Θεού:
Τα στοιχεία της φύσεως και της επιστήμης συμπληρώνουν τον ένα τον άλλο, μοιράζονται μεταξύ τους ότι έχουν, και ή φύση στο λογικό όν, τον άνθρωπο, δίνει τα αγαθά της: τον φώς, την θερμότητα, την υγρασία και μ' αυτόν τον τρόπο διατηρείται ή ζωή του και ή ζωή του οργανικού κόσμου. Αλλά εμείς, τα λογικά όντα, οι άνθρωποι, συχνά μετατρεπόμαστε σε τσιγκούνηδες, αναίσθητους, κουφούς στους στεναγμούς και τις κραυγές των αδελφών μας. Γι 'αυτόν ας μοιραστούμε αμοιβαία τα αγαθά μας ό ένας με τον άλλο, ας ζηλέψουμε την αγαθή αφιλοχρηματία, ας μοιραστούμε τα αγαθά χωρίς τσιγγουνιά και αλαζονεία, άλλα με γενναιοδωρία, με πραότητα και ταπείνωση. Ή τσιγγουνιά και ή φιλοχρηματία καταστρέφουν την ψυχή, και στην επίγεια ζωή αυτά τα πάθη οδηγούν σε βαρειές συνέπειες.
Υπάρχει ή έξης διήγηση: Τρεις άνθρωποι, ενώ βάδιζαν στο δρόμο, βρήκαν ένα θησαυρό κι αποφάσισαν να τον καρπωθούν.
Τον μετέφεραν σ' άλλο μέρος κι έστειλαν τον ένα αποκάλυπτε' αυτούς στην πόλη για να αγοράσει κρασί και να τον γλεντήσουν. Οι δύο πού έμειναν συμφώνησαν να τον σκοτώσουν, ώστε
ό πλούτος να μείνει σ' αυτούς. Εκείνος όμως, αφού αγόρασε τον κρασί, πήγε σ' ένα φαρμακείο κι αγόρασε δηλητήριο για να δώσει στους άλλους δύο τον δηλητηριασμένο κρασί, ώστε να κρατήσει μόνο για τον εαυτό του τον θησαυρό. Και να τί έγινε. Ό ένας ήρθε από την πόλη με τον κρασί. Οι άλλοι δύο τον σκότωσαν κι άρχισαν να πίνουν τον κρασί. Δηλητηριάστηκαν κι έτσι απωλέσθηκαν τρεις ψυχές.
Ή τσιγγουνιά και ή απληστία είναι τον πιο καταστροφικό πάθος. Είναι ή αμαρτία τού Ιούδα. Πρέπει να έχουμε συμπάθεια και να είμαστε ελεήμονες.
Ή ευσπλαχνία είναι μεγάλη αρετή. Ό άγιος Ιωάννης ό Ελεήμων θεωρούσε χαμένη την ημέρα πού δεν έκαμε ελεημοσύνη στον πλησίον. Οι ενάρετοι άνθρωποι ψάχνουν ευκαιρία για να βοηθήσουν κάποιον. Ή Παναγία ιδιαιτέρως χαίρεται όταν οι χριστιανοί κάνουν ελεημοσύνη στον πλησίον, και οργίζεται με τους σκληροκάρδιους και άσπλαχνους ανθρώπους.
Σε μια οικογένεια συνέβη μια δυστυχία. Αυτοί πού υπέφεραν ζητούσαν από τον πατέρα Σάββα να προσευχηθεί και οι ίδιοι παρακαλούσαν τον Κύριο να ελαφρώσει τον βάσανο τους, αλλά ή θλίψη δεν περνούσε. Τότε ό π. Σάββας κατά την διάρκεια μιας παρακλήσεως είπε:
- Συμβαίνει κάποτε ό Κύριος να στέλνει στους ανθρώπους κάποια συμφορά εξ αιτίας της ασπλαχνίας τους. Κι αυτοί προσεύχονται- ζητούν από τον Κύριο να τούς λυτρώσει αποκάλυπτε' αυτή την θλίψη. Ό Κύριος όμως, σαν να μην ακούει την προσευχή τους, δεν ελαφρώνει την θλίψη τους. Ό Κύριος ακούει όλες τις προσευχές, άλλα καθυστερεί, γιατί περιμένει να δείξουμε ευσπλαχνία. Χωρίς ευσπλαχνία ούτε ό Κύριος δείχνει τον έλεός Του. Κάποιοι απομονώθηκαν στα όρια της οικογένειας τους και δεν δίνουν σημασία στους πτωχούς, αυτούς πού έχουν ανάγκη βοήθειας.
Έχετε δει καμιά φορά πώς πιάνουν τα παιδιά τα περιστέρια; Για να μην πετάξουν, τους δένουν τα φτεράκια τους. Έτσι και ό άνθρωπος ό όποιος έχει προσκόλληση στα χρήματα, στα πράγματα, όπως και στο περιστέρι, είναι δεμένα τα φτερά της ψυχής του, κι εκείνη δεν μπορεί να πετάξει στα ουράνια σκηνώματα. Κι έτσι οι προσευχές του ανθρώπους αυτού δεν γίνονται δεκτές από τον Κύριο.
Ρώτησε κάποιος τον Γέροντα:
- Κι αν κάποιος δεν έχει χρήματα και πράγματα, τί προσκόλληση μπορεί να έχει;
Ό Γέροντας απάντησε:
- Όποιος δεν έχει τα μέσα για ελεημοσύνη, άλλα φθονεί εκείνον πού τα έχει, είναι κι αυτός φιλάργυρος, λάτρης του πλούτου. Φύλαξέ μας, Κύριε, από τέτοιο πάθος! Ας είμαστε ευχαριστημένοι με τα πλέον αναγκαία για την συντήρηση του σώματος, με τα απαραίτητα για να τον ντύσουμε, ώστε να μην κρυώνει, για να τον ενισχύουμε με την τροφή, ώστε να μην γίνει αδύναμο και να είναι φίλος στην ψυχή, για να δουλεύουμε στην Κύριο. Όλα τα άλλα είναι όλεθρος για την ψυχή. Ιδιαιτέρως φοβηθείτε την πολυτέλεια, την μίμηση στην μόδα. Μην μαζεύετε χρήματα. Όσα μένουν μοιράστε τα στους φτωχούς. Κάποιοι τα βάζουν στο βιβλιάριο για την «άσχημη ώρα». Αλλά τί λέει ό Προφήτης Δαυίδ; «Τον αργύριον αυτού ουκ έδωκεν επί τόκω» (Ψαλμ. 14, 5). Για μας είναι αρκετή ή μέριμνα για την σημερινή ημέρα. Στην Κυριακή προσευχή ζητούμε από τον Κύριο: «Τον άρτον ημών τον έπιούσιον δός ημίν σήμερον». Ας μην ζητούμε τίποτε σ' αυτή την αμαρτωλή γη. Δεν έχουμε εδώ μόνιμη κατοικία, είμαστε ξένοι και παρεπίδημοι στην γη.
Υπάρχει κι άλλο είδος πλεονεξίας, ή λεγόμενη βιβλιομανία, όταν δηλαδή κάποιοι μαζεύουν πολλά βιβλία, παρακλήσεις κ.λπ. και μένουν άχρηστα. Και οι ίδιοι δεν τα διαβάζουν και φοβούνται να τα δώσουν σε άλλους να τα διαβάσουν. Ένας τέτοιος πνευματικός θησαυρός δεν πρέπει να μένει αχρησιμοποίητος. Τον καιρό πού δεν τα διαβάζεις δώσε τα στους άλλους. Είναι κι αυτό ένα είδος ευσπλαχνίας πού είναι εύάρεστη στον Θεό.
Ας μην αποφεύγουμε τις ευκαιρίες αγαθοεργίας, φιλοξενίας. Ό Κύριος στην φοβερό Κριτήριο δεν θα ρωτήσει: «Πόσες προσευχές έκαμες;» αλλά θα ρωτήσει: «Ήμουν γυμνός. Με έντυσες; Ήμουν πεινασμένος. Με τάισες; Ήμουν στην φυλακή. Με επισκέφτηκες; Για τέτοιο έλεος πού δείχνεις, όπως τον να παρηγορήσουμε τον δυστυχισμένο, να στηρίξεις τα γηρατειά, να δεχθείς κάτω από την στέγη σου τον ορφανό, τον αβοήθητο, ό Κύριος στέλνει μεγαλύτερο έλεος. Να τί περιμένει από μας ό Κύριος: ευσπλαχνία, συγχώρηση των ύβρεων. Είναι μεγάλη αρετή να προσευχόμαστε για τούς υβριστές μας. «Κύριε, άφες αυτοίς ου γαρ οίδασι τί ποιούσι» (Λουκ. 33, 44). «Άφίετε ει τι έχετε κατά τίνος, ίνα και ό πατήρ υμών ό ενισχύουμε τοις ουρανοίς άφήσει τα παραπτώματα υμών» (Μαρκ. 11, 25).
Μεγάλο πνευματικό έργο επιτελούμε, αν παρηγορούμε τον λυπημένο, γιατί ή λύπη φέρνει τον πνευματικό θάνατο. Είναι καλό να διαβάζουμε πνευματικά βιβλία, να πηγαίνουμε στην εκκλησία, άλλα δεν είναι λιγότερο καλό να παρηγορούμε τον πλησίον, όταν έχει ανάγκη. Όποιος δεν έχει συμπάθεια στην καρδιά του και ευσπλαχνία για τούς ανθρώπους, εκείνος δεν φοβάται τον λόγο της άγιας Γραφής: «Ή γάρ κρίσις άνέλεός εστί τω μην ποιήσαντι έλεος» (Ίακ. 2, 13). Τούς ελεήμονες όμως αναμένει μεγάλο έλεος κατά την έσχατη Κρίση. «Μακάριοι οι ελεήμονες ότι αυτοί έλεηθήσονται».
Ή ελεημοσύνη έχει καθιερωθεί όχι για τούς λαμβάνοντες, άλλα για τούς δίδοντες, γιατί αυτοί οι τελευταίοι λαμβάνουν αποκάλυπτε' αυτή μεγάλη ωφέλεια, αφού ή αρετή αυτή προξενεί παρρησία των έλεούντων προς τον Θεό. «Μακάριόν εστί διδόναι μάλλον ή λαμβάνειν».
Στον στάρετς άρεσε να δίνει στους φτωχούς, και ζητούσε να κάμουν τον ίδιο και τα πνευματικά του παιδιά. Ζητούσε επίσης να τα κάμουν όλα με διάκριση και τους προειδοποιούσε ότι φτωχός δεν είναι μόνον εκείνος ό όποιος στέκεται με απλωμένο τον χέρι. Υπάρχουν πολλοί, οι όποιοι δεν ζητούν, αλλά δεν έχουν ούτε ένα κομμάτι ψωμί για να φάνε. Ό άγιος Φιλάρετος ό ελεήμων συνάντησε κάποτε ένα σεμνά ντυμένο φτωχό αξιωματούχο (στ' αλήθεια πάμπτωχο), μπήκε στο σπίτι του και έφριξε από την φτώχεια του. Γι' αυτόν του πλήρωσε όλα τα χρέη. Έλεγε επίσης σε κάποιους ό στάρετς:
- Ας πούμε πηγαίνεις στην δουλειά σου κι έχεις μαζί χρήματα μόνο για τον φαγητό σου. Και συναντάς κάποιον φτωχό αδελφό σου. Δώσ' τα του όλα όσα έχεις και πες στον εαυτό σου: «Εντάξει, για χάρη του θα κάμω υπομονή μέχρι τον βράδυ πού θα γυρίσω στο σπίτι». Όμως, για την μικρή αυτή ελεημοσύνη πολλές αμαρτίες σου θα συγχωρηθούν. Έτσι να ενεργείτε σε όλα με αγάπη και διάκριση.
Ανταποκρινόμενα σ' αυτές τις νουθεσίες τού στάρετς, πάρα πολλά από τα πνευματικά του τέκνα πραγματικά άρχισαν να αρκούνται μόνο στα απαραίτητα και όλα τα υπόλοιπα, ή προηγούμενη πολυτέλεια και ή διακόσμηση στα σπίτια και την ενδυμασία, όλα πήγαν σε έργα φιλανθρωπίας. Και όλο τον συσσωρευμένο χρήμα βρήκε την θέση του σε καλή χρήση.
Ό στάρετς δεν έδινε καμιά σημασία στα χρήματα κι έλεγε:
- Για όλα ό Κύριος θα μας ανταμείψει, ακόμη και για ένα ποτήρι ψυχρού ύδατος πού θα δοθεί στο όνομά Του. «Ός γάρ αν ποτίση υμάς ποτήριον ύδατος ενισχύουμε τω ονόματι μου, ότι Χριστού έστε, αμήν λέγω υμίν, ου μη άπολέση τον μισθόν αυτού» (Μαρκ. 9, 41). Ό Κύριος δεν αφήνει τον άνθρωπο χωρίς βραβείο ακόμη και για τον μικρότερο έργο του. Για παράδειγμα, κάποιος άνθρωπος στρώνει με άμμο ένα δρομάκι για να μην γλιστρούν οι άνθρωποι και πέφτουν. Ό Κύριος και εδώ τον ανταμείβει για τον έργο του αυτόν, και ακόμη τον αναμένει ουράνια ανταμοιβή.
Ό στάρετς πολύ εκτιμούσε την πνευματική ελεημοσύνη, δηλαδή την φροντίδα για την σωτηρία της ψυχής τού πλησίον, την προσπάθεια να απομακρύνει κάποιος τον αδελφό του από την αμαρτία. Ό ίδιος συνεχώς προσευχόταν για τη συγχώρηση και επιστροφή των αμαρτωλών μ' αυτά τα λόγια:
- Κύριε, όχι για χάρη μου, άλλα εξ αιτίας της χάριτος της ιεροσύνης και τού μεγάλου σχήματος, μην απολέσεις τον έργο των χειρών Σου. Ας παύσουν να εργάζονται για τον Σατανά κι ας επιστρέψουν σε Σένα! Κύριε όλα σε Σένα είναι δυνατά. Εσύ είπες: «εάν τις ενισχύουμε υμίν πλανηθή από της άληθείας και έπιστρέψη τις αυτόν, γινωσκέτω ότι ό έπιστρέψας άμαρτωλόν εκτιμούσε πλάνης οδού αυτού σώσει ψυχήν εκτιμούσε θανάτου και καλύψει πλήθος αμαρτιών» (Ίακ. 5, 19-20) και «εύχεσθε υπέρ άλλήλων όπως ίαθήτε» (Ίακ. 5, 16). Δίδαξε και αυτούς να προσεύχονται και σώσε τους όλους.
Απευθυνόμενος στο λαό ό στάρετς έλεγε:
- Ή ευσπλαχνία τού Θεού είναι άπειρη. Εμείς προσβάλλουμε τον Κύριο, άλλα Αυτός πάλι μας δίνει χείρα βοηθείας και μας εξάγει από τον Άδη. Εμείς τον παροργίζουμε άλλα αυτός στέλνει τούς άγιους Αγγέλους για να μάς βγάλει από την κόλαση. Να λέτε στην προσευχή σας: Κύριε, δώσε μας την δύναμη να σταυρώσουμε «την σάρκα συν τοις παθήμασι και ταις έπιθυμίαις», ώστε να μην προσβάλλουμε πλέον την μεγαλοσύνη Σου.
ΒΙΒΛΙΟΓ. ΣΤΑΡΕΤΣ ΣΑΒΒΑΣ Ο ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΗΣ.
