Ἐὰν ρίξουμε μία ματιὰ στὸ ἁγιολόγιο τοῦ Ὀκτωβρίου, θὰ δοῦμε ἀνάμεσα στὶς συνηθισμένες ὁμάδεςἁγίων της Ἐκκλησίας μας ποὺ εἶναι οἱ προφῆτες, οἱ ἀπόστολοι, οἱ πατέρες καὶ διδάσκαλοι, οἱ μάρτυρες,οἱ ὅσιοι καὶ οἱ ἅγιοι ἀνάργυροι, ὑπάρχουν στὶς 4 καὶ 8 Ὀκτωβρίου ἐκπρόσωποι μιᾶς εἰδικῆς ὁμάδαςἁγίων, ποὺ εἶναι κυρίως γυναῖκες, καὶ οἱ ὁποῖες μαρτύρησαν κατὰ ἕνα ἰδιόρρυθμο καὶ ἰδιότυπο τρόπο. Ἃςδοῦμε τὶς ἅγιες αὐτές.
Στὶς 4 Ὀκτωβρίου γιορτάζει ἡ ἁγία Δομνίνα μὲ τὶς κόρες τῆς Βερνίκη καὶ Προσδόκη. Ἔζησαν στὰχρόνια τῶν διωγμῶν τῶν Ρωμαίων εἰδωλολατρῶν ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν. Ἐνῷ αὐτὲς πίστευσαν στὸνΧριστό, ὁ σύζυγος τῆς Δομνίνας καὶ πατέρας τῶν δυὸ κοριτσιῶν, παρέμεινε εἰδωλολάτρης καὶ τὶς πίεζεσυνεχῶς νὰ ἀλλαξοπιστήσουν. Αὐτὲς κατοικοῦσαν κοντὰ στὴν Ἀντιόχεια καὶ καταλαβαίνοντας ὅτι θὰἔχουν νὰ ἀντιμετωπίσουν ὀξὺ ἐνδοοικογενειακὸ πόλεμο, ἐκτὸς τοῦ διωγμοῦ τῶν εἰδωλολατρῶν, ἔφυγανστὴν Ἔδεσσα τῆς Βορείου Μεσοποταμίας. Οἱ εἰδωλολάτρες, εἰδοποιηθέντες ἀπὸ τὸν πατέρα, τὶςκατεδίωξαν καὶ ἀφοῦ τὶς συνέλαβαν ἄρχισαν νὰ τὶς μεταφέρουν πρὸς τὴν Ἱεράπολη τῆς Φρυγίας ὅπου θὰπροσπαθοῦσαν διὰ τῆς βίας καὶ τῶν βασανισμῶν νὰ τὶς ἐξαναγκάσουν ν’ ἀρνηθοῦν τὸν Χριστό.
Συνέβαινε ὅμως κάτι φοβερὸ τότε στὴν περίοδο τῶν διωγμῶν. Μερικοὶ εἰδωλολάτρες ἱκανοποιοῦσαντὶς σαρκικὲς ὀρέξεις τοὺς πάνω στὶς ὑποψήφιες γυναῖκες μάρτυρες καταλαβαίνοντας ὅτι αὐτὸ τὶς στοίχιζεπάρα πολὺ καὶ ὅτι ἦταν ἕνα εἶδος ἐξουθενωτικοῦ μαρτυρίου πρὸ τοῦ κυρίως μαρτυρίου. Καὶ πράγματι γιὰτὶς πιστὲς γυναῖκες αὐτὸ ἦταν τὸ σοβαρώτερο καὶ χειρότερο μαρτύριο. Ἦταν ἀτιμωτικὸ καὶ ἐξευτελιστικό·ἦταν μία ἰδιότυπη ἄρνηση τοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ ἐξαναγκαζόταν νὰ κάνουν κάτι ποὺ ἦταν ἁμαρτία, ἂν καὶχωρὶς τὴν θέληση τοὺς βέβαια. Ὅταν λοιπὸν ἔφθασαν σ’ ἕνα μέρος ποὺ ἑνωνόταν οἱ ποταμοὶ Λύκος καὶΜαίανδρος καὶ καθίσανε νὰ διανυκτερεύσουν, ἡ Δομνίνα ἀντελήφθη ὅτι ἄρχισαν νὰ τὶς κοιτάζουν οἱστρατιῶτες, κατὰ ἕνα τρόπο δηλωτικό του τί ἔμελλε νὰ ἐπακολουθήσει. Τότε ἀντιλαμβανόμενη τὴνκρισιμότητα τῆς καταστάσεως, βρῆκε μία δικαιολογία, καὶ πῆρε τὶς κόρες της νὰ πᾶνε πρὸς τὴ συμβολὴτῶν ποταμῶν δῆθεν γιὰ νὰ πλυθοῦν, καὶ ἐκεῖ ἀφοῦ ἔκαναν τὴν προσευχὴ τοὺς ἔπεσαν καὶ πνίγηκαν.Αὐτοκτόνησαν γιὰ νὰ μὴ σπιλωθοῦν τὰ σώματά τους ἔστω καὶ χωρὶς τὴ θέλησή τους. Κι ἐνῷ ἡ Ἐκκλησίαμας δὲν ἐπιτρέπει τὴν αὐτοκτονία καὶ δὲν τελεῖ τὴν νεκρώσιμο ἀκολουθία στὸν αὐτόχειρα (ΙΔ΄ κανὼνΤιμοθέου Ἀλεξανδρείας) παρὰ μόνον στὴ περίπτωση ποὺ εἶναι ψυχοπαθὴς καὶ δὲν ἔχει συναίσθηση τῶνπράξεών του, στὴν περίπτωση ποὺ ἐξετάζουμε ὄχι μόνο τὴν ἐπιτρέπει ἀλλὰ καὶ τὴν τιμᾷ. Ὁ οἰκουμενικὸςκαὶ μεγάλος πατέρας τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, σὲ ὁμιλία τοῦ λέγει ὅτι ἡΔομνίνα ὑπῆρξε γιὰ τὶς κόρες τῆς νυμφαγωγὸς πρὸς τὸν Χριστὸ καὶ ἔκανε ἕνα βάπτισμα-ἐννοεῖ τὸνπνιγμό- τὸ ὁποῖο «δευτέροις ρύποις οὗ μολύνεται» κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Θεολόγο. Ἡ Δομνίνα προσέφερε τὰ παιδιὰ τῆς θυσία στὸν Θεὸ ὅπως ὁ Ἀβραὰμ καὶ ἔπειτα τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό της. Ὑπῆρξεθύτης καὶ θῦμα συγχρόνως. Ὄχι γιατί φοβήθηκε τὸ μαρτύριο ἀλλὰ γιατί θέλησε νὰ διαφυλάξει τὴνἁγνότητά τους ἀπὸ βεβήλωση ποὺ θὰ συνέβαινε ἂν καὶ παρὰ τὴ θέλησή τους. Εὐαισθησίες καὶλεπτότητες ποὺ ἡ Ἐκκλησία μας προσέχει καὶ τιμᾷ δεόντως.
* * * * *
Στὶς 8 Ὀκτωβρίου γιορτάζει μία ἄλλη ἁγία, ἡ Πελαγία, ἡ ὁποία ζοῦσε καὶ αὐτὴ στὴν Ἀντιόχεια τὴνπερίοδο τῶν διωγμῶν, ἦταν ὀρφανὴ καὶ μόλις 15 ἐτῶν. Ὅταν ᾖρθαν νὰ τὴν συλλάβουν οἱ εἰδωλολάτρεςἐπειδὴ ἦταν χριστιανή, γνωρίζοντας τί συνέβαινε στὶς περιπτώσεις αὐτές, ζήτησε ἄδεια ἀπὸ τοὺςστρατιῶτες νὰ τὴν ἐπιτρέψουν νὰ ντυθεῖ μὲ τὰ ροῦχα ἐξόδου. Ὅταν ἐκείνη τὴν ἐπέτρεψαν, ἀνέβηκε στὸψηλότερο μέρος τοῦ οἴκου της καὶ ἔπεσε κάτω καὶ σκοτώθηκε. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος ὑπῆρξε καὶ στὴπερίπτωση αὐτὴ ὁ ἀνυπέρβλητος ἐγκωμιαστῆς. Γράφει μεταξὺ ἄλλων τὰ ἑξῆς· «Ὅπως τὰ ἐλάφια ὅτανπερικυκλωθοῦν ἀπὸ τοὺς κυνηγοὺς καὶ κινδυνεύουν νὰ αἰχμαλωτισθοῦν ἢ νὰ φονευθοῦν καὶ νὰ γίνουνβορρᾶ τῶν κυνηγῶν, πέφτουν στὶς ἄγριες χαράδρες ποὺ ζοῦν καὶ τσακίζονται, ἔτσι καὶ ἡ Πελαγία -ἡἐλαφίνα τοῦ Χριστοῦ- ξέφυγε τοὺς χαμερπεῖς κυνηγούς της. Ὅπως σηκώνεται ἕνα τεράστιο κῦμα καὶπροσπαθεῖ νὰ καταποντίσει ἕνα μαργαριτοφόρο καράβι καὶ ἐν τέλει ἀντὶ νὰ τὸ καταποντίσει τὸ σπρώχνεικαὶ κεῖνο εἰσέρχεται νωρίτερα στὸ λιμάνι, ἔτσι καὶ οἱ διῶκτες τῆς Πελαγίας κυνηγώντας τὴν, τὴνἀνάγκασαν νὰ εἰσέλθει νωρίτερα στὸν παράδεισο. Ὅπως ὁ Ἰωσὴφ στὴν Αἴγυπτο ἔφυγε ἀφήνοντας τὸχιτῶνα του στὰ χέρια τῆς κυρίας του, ἔτσι καὶ ἡ ψυχὴ τῆς Πελαγίας ἔφυγε ἀμόλυντη ἀφήνοντας τὸ σῶμαστὰ χέρια τῶν διωκτῶν. Ἡ πτώση τῆς Πελαγίας ἦταν κεραυνὸς ποὺ κατέκαψε τὸ διάβολο. Κτύπημαἀπροσδόκητο καὶ ἀναπάντεχο στοὺς διῶκτες της ποὺ νόμισαν ὅτι ἦταν δική τους. Παρθενία καὶ μαρτύριοτὰ στολίδια τῆς Πελαγίας. Μ’ αὐτὰ ἂς στολίζουμε καὶ ἐμεῖς τὸ σῶμα μας.»
* * * * * *
Τὸ παράδειγμα τῶν ἁγίων αὐτῶν γυναικὼν τὸ μιμήθηκαν ἀναρίθμητες Ἑλληνίδες ἀτομικὰ ἢ ὁμαδικὰτὴν περίοδο τῆς τουρκοκρατίας ὅταν ἀντιμετώπισαν παρόμοιες καταστάσεις καὶ κινδύνους. Ἃςθυμηθοῦμε τὶς Σουλιώτισες, τὶς Ναουσιώτισες καὶ τόσες ἄλλες μεμονωμένες περιπτώσεις ποὺ γιὰ νὰ μὴἀτιμασθοῦν ἢ γιὰ νὰ μὴ ἐγκλεισθοῦν στὰ χαρέμια τῆς Ἀνατολῆς γκρεμίσθηκαν στὸ Ζάλογγο, στὴνἈραπίτσα καὶ σ’ ἄλλα ἀπόκρημνα μέρη. Οἱ γυναῖκες αὐτὲς δὲν εἶναι μόνο ἐθνικὲς ἡρωίδες ἀλλὰ καὶ ἅγιεςγυναῖκες τῆς Ἐκκλησίας μας. Θὰ πρέπει δὲ ἀκολουθώντας τὸ παράδειγμα τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας νὰ τὶςἀναγνωρίσουμε καὶ ἐπίσημα ἅγιες συνθέτωντας τὴν ἀκολουθία τους καὶ τελώντας σὲ καθωρισμένηἡμερομηνία τὴ μνήμη τους. Θὰ εἶναι ἡ καλύτερη προσφορὰ πρὸς τὴν νεολαία μας ποὺ ψάχνειἀπεγνωσμένα γιὰ πρότυπα ἀλλὰ καὶ πρὸς τοὺς ἑαυτούς μας ποὺ χρειάζονται ἀνακαίνιση καὶἀναζωπύρωση πρὸς τελεία ἐφαρμογὴ τῶν ἐντολῶν τοῦ εὐαγγελίου, τὶς ὁποῖες ἀθετοῦμε καθημερινὰχωρὶς νὰ ἐξαναγκαζώμαστε, ἀλλὰ ὠθούμενοι ἀπὸ τοὺς ἁμαρτωλούς μας πόθους.
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ
